Posetili smo specijalni rezervat prirode „Zasavica“
Neformalna Zelena poslanička grupa je u četvrtak 11. aprila posetila specijalni rezervat prirode “Zasavica”.
Poseta je počela obilaskom dela specijalnog rezervata, predstavljanjem starih, retkih i zaštićene vrste životinja karakterističnih za Srbiju u prošlosti, čije se populacije ovde održava (mangulica, podolsko goveče, itd.), kao i biljkama i životinjama koje su karakteristične za područje ovog zaštićenog rezervata. Zanimljiva je činjenica da su neke vrste uspele da budu “vraćene” u populaciju ovog rezervata, poput npr. dabrova, koji su sa ovih prostora istrebljeni početkom 20tih godina XX veka.
Nikola Stojnić, orintolog Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode, koji se bavi zaštitom prirode i pticama, održao je predavanje, tokom kog je govorio o ulozi države u zaštiti prirodnih područja i njihovoj važnosti. Tom prilikom je učesnicima posete rekao: “Nažalost, imamo svega oko 6% zaštićenih područja. Uzevši u obzir da postoji mnogo više teritorija koje obiluju prirodnim bogatstvima i zaštićenim vrstama životinja, možemo imati i više od tog procenta zaštićenih teritorija, ali za to je neophodna akcija države i nadležnih institucija.” Govorio je o tome da su zaštićena područja u Vojvodini uglavnom uz državnu granicu ili uz velike reke – Dunav, Savu i Tisu. Napomenuo je da se u Vojvodini se nalazi i najveća kontinentalna peščara u Evropi – Deliblatska.
Kako nastaju ta zaštićena područja?
Objašnjavajući ovaj postupak govorio je o koracima koje treba preduzeti. Prvo se vrši utvrđivanje vrednosti područja, koje vrši Zavod za zaštitu prirode. Tada biolozi i drugi stručnjaci utvrđuju vrste koje žive na određenom području i uslove života neophodne za njihov opstanak. Odluke o zaštiti određenog područja donose Narodna Skupština, Vlada, a neke čak i regionalna vlada (kao npr. u slučaju AP Vojvodina). Najveći problem u ovom procesu predstavlja utvrđivanje šta treba, a šta ne uvrstiti u zaštićeno područje (posebno kad su u pitanju njive, poljoprivredne i druge površine koje su u vlasništvu privatnih lica). Gospodin Stojnić je izneo i primer da u nekim delovima van Nacionalnog parka Fruška gora živi slepo kuče, koje spada u veoma retke vrste i kod nas i u svetu, tako da bi to područje trebalo da bude prošireno u skladu sa biodiverzitetom koji treba zaštititi. Većina zaštićenih područja se uglavnom širila tek kad je oko njih započeta gradnja puteva i postrojenja različitih namena. To je činilo da život zajednice zaštićenog područja postane ugrožen, na šta onda upozoravaju stručnjaci koji prate stanje na terenu.
Postoji problem sa, uopšte, postojanjem zaštićenih područja – neki naučnici veruju da treba da promenimo stil života i živimo u skladu sa prirodom. Tad ne bi bilo potrebe za zaštićenim područjima. Ali, pošto to barem (još uvek) nije moguće, njihovo postojanje je jedini način da sačuvamo biodiverzitet i raznolikost.
Zone zaštite
Postoje različite zone zaštite:
1. režim zaštite prvog stepena, gde nisu potrebne intervencije, zabranjeni su čak i naučno istraživački radovi;
2. režim zaštite drugog stepena, koji zahteva održavanje (npr. košenje trave zbog kretanja stoke), ali uz kontrolisano korišćenje;
3. režim zaštite trećeg stepena, u koji spada i aspekt turizma, rekreacije, gde se grade hoteli itd.
Samo prvi stepen zaštite se kontroliše. U njemu nije dozvonjen uticaj ljudskog faktora. U ostalih 95% područja, koja spadaju u 2. i 3. stepen zaštite nalaze se u nadležnost Ministarstva poljoprivrede i šumarstva.
Problem sa sadašnjim konceptom zaštićenih područja jeste što kod nas ne postoje specijalizovane agencije, sastavljene od različitih stručnjaka koji se bave prirodom, koji bi upravljali njima. Kod nas to obavljaju šumarske organizacije, koje nisu baš najsigurnije šta treba da rade. Država ne izdržava njihov rad i troškove oko tih područja, već nalaže da se samo-izdržavaju od šuma zaštićenog područja. Nažalost, nije uvek lako naći balans u korišćenju – šumari bi trebali da koriste oko 90%, a čuvaju ostalih 10% šuma, a, nažalost, situacija na terenu je drugačija (koriste oko 97%). Šumama treba 150-200 godina da se obnove nakon uništavanja. Inače, mogu same sebe da održavaju bez ljudskog uticaja. U Obedskoj bari postoji stara šuma hrastova, tzv. Debela gora, i predstavlja jednu od najlepših u Evropi – međutim, šumari tvrde da imaju svoje razloge zašto žele da ih seku (navodno propadaju stabla).
Takođe, travna staništa moraju da se očuvaju zbog retkih vrsta koje tu obitavaju – npr. tekunice. Nažalost, mnogo se uništavaju, preoravaju, ali se nakon prestanka ljudskog uticaja relativno lako i brzo obnavljaju (2-5 godina). Sa druge strane, vodena staništa ne treba samo da se zaštite, nego mora da se radi na uklanjanju mulja i viška vegetacije da bi opstala u sadašnjem obliku.
U EU funkcionišu stvari drugačije: velika količina novca se daje godišnje farmerima da rade na pravljenju specifičnih staništa, prema uređenim planovima opstanka biodiverziteta – npr. kako bi uspela populacija droplji u Austriji, određeni farmeri kose travu, seju određene vrste bilja, ili uopšte ne obrađuju određene površine.
Kakve su dobrobiti od zaštite prirode?
Izrazito pozitivan primer predstavlja Koviljsko-petrovaradinski rit, koji ima ogromnu kulturno-istorijsku vrednost, ali istovremeno štiti od poplava, prečišćava vazduh, vodu i sve ukupno, zahvaljujući svim dobrobitima, donosi godišnje preko 2,3 milijarde dinara.
Nakon predavanja usledio je razgovor sa poslanicima koje je interesovao sistem uređenja zaštićenih područja i njegova potencijalna izmena. Poslanica Nada Lazić je postavila pitanje sprečavanja prekomerne seče stabala na Fruškoj Gori.
Zaključak je da, uprkos tome što je pozitivan napredak na ovom polju postignut, mora još mnogo da se radi kako bi se bolje i efikasnije uredila i zaštitila područja obilata raznovrsnim biodiverzitetom.
Poseti su prisustvovali narodni poslanici: Nada Lazić, Jasmina Karanac, Branimir Jovanović, Predrag Jelenković, Sonja Pavlović, Jovan Jovanović, Milija Miletić, Žarko Bogatinović, Radoslav Cokić i Zoran Despotović.
Realizaciju ove aktivnost podržao je UNDP u Srbiji, u okviru projekta „Jačanje kapaciteta za unapređeno sprovođenje međunarodnih sporazuma iz oblasti zaštite životne sredine“, koji finansira Globalni fond za zaštitu životne sredine.